Παγκόσμια Ημέρα Καρδιάς: Ποιοι είναι οι σημαντικότεροι παράγοντες για την πρόληψη & την υγεία της καρδιάς

Η Παγκόσμια Ημέρα Καρδιάς γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 29 Σεπτεμβρίου από το 2011 και θυμίζει στο ευρύ κοινό τον κίνδυνο που εγκυμονεί η Καρδιαγγειακή Νόσος (ΚΑΝ), που επίσης αποκαλείται ο μεγαλύτερος δολοφόνος της ανθρωπότητας (world’s biggest killer), επειδή, συνδυαστικά, οι παθήσεις που επηρεάζουν την καρδιά και τα αγγεία, όπως τα εμφράγματα μυοκαρδίου, τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια και η καρδιακή ανεπάρκεια σκοτώνουν πάνω από 20.5 εκατομμύρια ζωές κάθε χρόνο.

Η καρδιά έχει το μέγεθος της γροθιάς και είναι ο δυνατότερος μυς του σώματος. Αρχίζει να χτυπάει περίπου 3 εβδομάδες μετά τη σύλληψη του εμβρύου και για όσους φτάνουν σε ηλικία τα 70 έτη θα έχει χτυπήσει 2,5 δισεκατομμύρια φορές! Ωστόσο, παρόλη την εντυπωσιακή της δομή, η καρδιά μας είναι τρωτή από συνήθεις παράγοντες κινδύνου, όπως το κάπνισμα, ο Σακχαρώδης Διαβήτης, η Υπέρταση, η υψηλή χοληστερίνη, μια ανθυγιεινή διατροφή και η καθιστική ζωή.

Στατιστικά, το 80% των πρώιμων θανάτων από την ΚΑΝ μπορούν να αντιμετωπιστούν με την πρόληψη. Πώς; Κάνοντας μικρές μόνο αλλαγές στην καθημερινότητά μας, όπως στο τι τρώμε και πίνουμε, πόσο πολύ γυμναζόμαστε και πώς αντιμετωπίζουμε το καθημερινό άγχος και στρες. 

Παράγοντες κινδύνου και πώς τροποποιούνται

Υπάρχουν πολλοί παράγοντες κινδύνου που σχετίζονται με τη στεφανιαία νόσο και τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια και κάποιοι από αυτούς, όπως η κληρονομικότητα και το οικογενειακό ιστορικό δεν μπορούν να τροποποιηθούν, ενώ άλλοι παράγοντες, όπως η υψηλή αρτηριακή πίεση, μπορούν να τροποποιηθούν με την κατάλληλη θεραπεία. Όσο περισσότεροι παράγοντες κινδύνου είναι παρόντες ,τόσο περισσότερες οι πιθανότητες ανάπτυξης καρδιαγγειακής νόσου, εκτός και αν αντιμετωπισθούν έγκαιρα και κατάλληλα.

Σακχαρώδης Διαβήτης

Ένας στους έντεκα ενήλικες πάσχουν από ΣΔ, αθροίζοντας 425 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως και αυτοί δυστυχώς διατρέχουν διπλάσιες πιθανότητες να αναπτύξουν και να καταλήξουν από την ΚΑΝ. Η συντριπτική πλειονότητα αυτών, το 90%, πάσχουν από ΣΔ τύπου 2 και ο λόγος που επιβαρύνεται η καρδιααγγειακή υγεία είναι πως ο ΣΔ καταστρέφει τα αιμοφόρα αγγεία και τα νεύρα του οργανισμού, ενώ συνήθως συνυπάρχει και με άλλους παράγοντες κινδύνου όπως η υπέρταση, η υψηλή χοληστερίνη και η παχυσαρκία και αθροιστικά αυξάνουν τις πιθανότητες καρδιαγγειακής νόσου. Εκτιμάται πως παγκοσμίως 212,4 εκατομμύρια άνθρωποι, ήτοι οι μισοί από όλον τον πληθυσμό όσων βρίσκονται στην ηλικία μεταξύ 20-79 ετών με ΣΔ δεν γνωρίζουν το πρόβλημά τους και είναι σε αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης ΚΑΝ.

Υψηλή χοληστερίνη

Η χοληστερίνη παράγεται στο ήπαρ και είναι απαραίτητη για την σύνθεση των ορμονών και άλλων χρήσιμων συστατικών του σώματός μας, ωστόσο την προσλαμβάνουμε και από την τροφή μας και όταν πλεονάζει μπορεί να οδηγήσει σε στένωση ή και απόφραξη των αρτηριών, με συνέπεια την στεφανιαία νόσο και άλλες ισχαιμικές παθήσεις. Την χοληστερίνη μας μπορούμε και την μετράμε μόνο με εξετάσεις αίματος.

Η αυξημένη χοληστερίνη εκτιμάται ότι ευθύνεται για 2.6 εκατομμύρια θανάτους (4,5% του συνόλου) και εμπλέκεται στις καρδιαγγειακές παθήσεις. Όταν η χοληστερίνη συσσωρεύεται στα τοιχώματα των αρτηριών αναφέρεται ως χοληστερινική πλάκα.

Η ολική χοληστερίνη αποτελείται από δύο είδη, την υψηλής πυκνότητας-καλή (HDL) και την χαμηλής πυκνότητας-κακή (LDL) λιποπρωτείνες και η αναλογία της καλής προς την κακή καθορίζει τον κίνδυνο ΚΑΝ. Σε μελέτη του 2008 βρέθηκε πως στις ανεπτυγμένες οικονομικά χώρες περισσότεροι από το 50% των ενηλίκων έχουν αυξημένα επίπεδα ολικής χοληστερίνης, περισσότεροι από το διπλάσιο των οικονομικά ασθενέστερων χωρών.

Πιστεύεται πως οι LDL αποτελούν το όχημα με το οποίο η χοληστερίνη κυκλοφορεί στον οργανισμό μας και το πλεόνασμά της σχηματίζει πλάκες που στενεύουν τις αρτηρίες, ελαττώνουν την αιματική ροή ή ακόμα και σπάνε και προκαλούν εμφράγματα του μυοκαρδίου ή/και εγκεφαλικά. Η καλή χοληστερίνη (HDL) συλλέγει την χοληστερίνη από τον οργανισμό και την οδηγεί στο ήπαρ για καταβολισμό.

‘Ολες οι επιστημονικές συστάσεις κατευθύνουν προς την διατήρηση ενός υγιούς βάρους σώματος, στην ενσωμάτωση της άσκησης στην καθημερινή μας ζωή και στην διακοπή του καπνίσματος ως τρόπους αντιρρόπησης της βλαβερής επίδρασης της υψηλής χοληστερίνης στον οργανισμό. Οι διατροφικές μας συνήθειες παίζουν βασικό ρόλο στην διατήρηση μιας υγιούς καρδιάς, αλλά και οι καθημερινές μας συνήθειες και η κληρονομικότητα διαδραματίζουν μείζονα ρόλο σε αυτό.

Επίσης, τα τριγλυκερίδια είναι άλλος ένας τύπος λιπαρών διατροφικών συστατικών που μπορούν να αυξηθούν υπέρμετρα λόγω κατανάλωσης λιπαρών και ζάχαρης και επίσης μπορούν να μπλοκάρουν τις αρτηρίες με το χρόνο, συνεπώς χρειάζονται επίσης παρακολούθηση με κατάλληλες εξετάσεις αίματος..

Κάπνισμα

Παγκοσμίως περισσότεροι από 1 στους 10 θανάτους από ΚΑΝ οφείλεται στο κάπνισμα και περίου 1,2 εκατομμύρια θάνατοι οφείλονται σε έκθεση σε καπνό άλλων (παθητικό κάπνισμα) και το 80% των θανάτων ενηλίκων από παθητικό κάπνισμα οφείλονται στην ΚΑΝ. Το κάπνισμα δεν προκαλεί μόνο πνευμονικές παθήσεις και κακοήθειες, αλλά αυξάνει και τον κίνδυνο ΚΑΝ, ειδικότερα στις γυναίκες καπνίστριες που διατρέχουν 25% υψηλότερο ρίσκο για ΚΑΝ από τους άνδρες. Η καταστροφική  επίδραση του καπνίσματος αφορά τα αιμοφόρα αγγεία, την πρόκληση αρτηριακής υπέρτασης και την εξασθένιση του οργανισμού στην άσκηση. Ελαττώνει την μεταφορά οξυγόνου με το αίμα και αυξάνει τον κίνδυνο σχηματισμού θρόμβων ενδαγγειακά, που μπορούν να προκαλέσουν έμφραγμα, εγκεφαλικό και αιφνίδιο θάνατο. Το ρίσκο για μη θανατηφόρο έμφραγμα αυξάνει κατά 5,6% για κάθε τσιγάρο που καπνίζουμε και επιμένει ακόμα και με 1-2 τσιγάρα την ημέρα.

Ενθαρρυντικό είναι το γεγονός πως σε καπνιστές που σταματούν το κάπνισμα στην ηλικία των 66 ετών οι άνδρες κέρδισαν 2 χρόνια ζωής και οι γυναίκες 3,7 χρόνια ζωής. Η διακοπή του καπνίσματος βοηθά στην εξομάλυνση της αρτηριακής πίεσης και της καρδιακής συχνότητας, στην εξοικονόμηση οικογενειακών οικονομικών πόρων και στην μείωση της έκθεσης των μελών μιας οικογένειας σε παθητικό κάπνισμα, ιδιαίτερα των πιο ευάλωτων, όπως τα παιδιά και οι έγκυες. Μετά από ένα χρόνο διακοπή του καπνίσματος το ρίσκο για την ανάπτυξη στεφανιαίας νόσου είναι το μισό από αυτό ενός καπνιστή και μετά από 15 χρόνια εξισώνεται με αυτό ενός μη καπνιστή.

Καθιστική ζωή και αρτηριακή υπέρταση

Έχει υπολογισθεί πως περίπου 150 λεπτά μέτριας φυσικής δραστηριότητας μέσα στην εβδομάδα μειώνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου κατά 30% και τον κίνδυνο ανάπτυξης ΣΔ κατά 27%. Η φυσική δραστηριότητα πρέπει να συνδυαστεί με την προώθηση και υιοθεσία βασικών αρχών υγιεινής διατροφής, όπως τη μείωση της κατανάλωσης αλατιού με επιμελή έλεγχο της αρτηριακής πίεσης και την εξάλειψη των τρανς-λιπαρών οξέων.

Πηγές:

World Heart Federation (WHF)

World Health Organization (WHO)