Όλοι – λίγο, πολύ – την έχουμε βιώσει έστω και μια φορά στη ζωή μας και κάθε φορά ευχόμαστε να μη μας ξανασυμβεί. Ο λόγος σε μία από τις πιο κοινές εντερικές λοιμώξεις, την – όχι τόσο αγαπημένη - γαστρεντερίτιδα, η οποία μπορεί να αναστατώσει τη ζωή μας από τη μια στιγμή στην άλλη, φέρνοντας δυσφορία και κόπωση εκεί που δεν το περιμένουμε και αλλάζοντας τα σχέδια μας τελευταία στιγμή. Στο άρθρο που ακολουθεί, θα μάθουμε πόσο διαρκεί η γαστρεντερίτιδα και πώς η διατροφή μπορεί να υποστηρίξει την ταχύτερη ανάρρωση.
Γαστρεντερίτιδα. Τι είναι και πώς εμφανίζεται;
Η γαστρεντερίτιδα είναι φλεγμονή του στομάχου και του λεπτού εντέρου, η οποία στη πλειοψηφία των περιπτώσεων προκαλείται κυρίως από ιούς, όπως ο νορο-ιός και ο ροτα-ιός, ενώ σε μικρότερο ποσοστό προκαλείται από βακτήρια ή παράσιτα. Ο νορο-ιός, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, αποτελεί τη συχνότερη αιτία οξείας γαστρεντερίτιδας παγκοσμίως και μπορεί να προσβάλλει όλες τις ηλικιακές ομάδες. Αντιθέτως, ο ροτα-ιός αποτελεί το κυρίαρχο παθογόνο στα παιδιά, αν και η εμβολιαστική κάλυψη έχει περιορίσει σημαντικά τα κρούσματα. Οι βακτηριακές λοιμώξεις, όπως αυτές που προκαλούνται από Salmonella ή Cambylobacter, συνδέονται κυρίως με κατανάλωση μολυσμένων τροφίμων ή νερού σε σχέση με τις ιογενείς που μεταδίδονται κυρίως από άτομο σε άτομο μέσω της επαφής (π.χ. χέρια και επιφάνειες που έχουν μολυνθεί από ιικά σωματίδια, ιικά αερολύματα μετά από επεισόδια εμετού), ιδίως σε χώρους με συγχρωτισμό όπως σχολεία, νοσοκομεία ή κρουαζιερόπλοια.
Γαστρεντερίτιδα & Διάρκεια. Πόσες μέρες κρατάει και ποια είναι τα κύρια συμπτώματα;
Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα συμπτώματα είναι ήπια και δεν απαιτούν ιατρική επίσκεψη, καθώς πρόκειται για μια αυτοπεριοριζόμενη νόσο — δηλαδή υποχωρεί από μόνη της, χωρίς ανάγκη για ειδική φαρμακευτική θεραπεία, χάρη στην άμυνα του οργανισμού. Στα συμπτώματα, τα οποία εκδηλώνονται μεταξύ ενός ή δύο εικοσιτετράωρων, συγκαταλέγονται:
- Έμετος
- Ναυτία
- Διάρροια
- Κοιλιακό άλγος
- Χαμηλός πυρετός σε ορισμένες περιπτώσεις
Οι βασικοί «ρυθμιστές» της διάρκειας των συμπτωμάτων είναι η ηλικία, η γενική κατάσταση της υγείας και το είδος του παθογόνου, αλλά τις περισσότερες φορές τα συμπτώματα υποχωρούν εντός μιας εβδομάδας, με συνηθέστερη διάρκεια 24–48 ωρών. Αν όμως τα συμπτώματα επιμένουν, επιδεινώνονται ή συνοδεύονται από αίμα στα κόπρανα, υψηλό πυρετό ή έντονη αφυδάτωση, τότε απαιτείται ιατρική αξιολόγηση.
Γαστρεντερίτιδα χωρίς διάρροια: Μπορεί να υπάρξει;
Στις συνηθέστερες ιογενείς γαστρεντερίτιδες η διάρροια αποτελεί βασικό γνώρισμα και η πλήρης απουσία της είναι σπάνια. Για τον νορο-ιό εκτιμάται ότι μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό, ≈ 15% των περιστατικών, εκδηλώνονται με «σκέτο» έμετο, χωρίς διάρροια, ενώ στα παιδιά < 2 ετών το ποσοστό αυτό μπορεί να φτάσει το 35%, με τη διάρροια να εμφανίζεται ώρες αργότερα ή να παραμένει ελάχιστη. Αντίθετα, σε τροφιμογενείς δηλητηριάσεις από προπαραγμένες τοξίνες, όπως η σταφυλοκοκκική τροφική δηλητηρίαση ή το εμετικό σύνδρομο του Bacillus cereus, ο βίαιος έμετος είναι το κύριο σύμπτωμα και η διάρροια συχνά απουσιάζει. Σε μια επιδημική έξαρση απο B. Cereus, διάρροια καταγράφηκε μόλις στο 14% των ασθενών, ενώ ανασκοπήσεις σταφυλοκοκκικών εξάρσεων δείχνουν ότι ο έμετος εμφανίζεται στο 87% των κρουσμάτων. Συνεπώς, ο «εμετός χωρίς διάρροια» δεν είναι συχνός, δεν αποκλείει την ιογενή αιτιολογία της γαστρεντερίτιδας, δύναται να είναι απλώς το πρόδρομο στάδιο της ιογενούς λοίμωξης σε βρέφη, αλλά παράλληλα ενδέχεται να αφορά τοξινικό, τροφιμογενές σενάριο. Σε κάθε περίπτωση, την τελική αξιολόγηση και τις εξατομικευμένες οδηγίες θα πρέπει να τις παρέχει ο θεράπων ιατρός.
Γαστρεντερίτιδα & Διατροφική αντιμετώπιση. Πώς να επανέλθει σωστά το πεπτικό σας.
Ο ρόλος της διατροφής στη γαστρεντερίτιδα είναι καθοριστικός, καθώς συμβάλλει τόσο στην ανακούφιση των συμπτωμάτων (έμετος, διάρροια) όσο και στην πρόληψη της πιο σοβαρής επιπλοκής, της αφυδάτωσης.
Αφυδάτωση. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος της γαστρεντερίτιδας
Ο οργανισμός, μέσω της ναυτίας και του εμετού, χάνει υγρά με τρόπο που δεν είναι φυσιολογικός ούτε ελεγχόμενος. Οι απώλειες νερού και ηλεκτρολυτών μέσω της ναυτίας και του εμετού, δεν εμπίπτουν στους φυσιολογικούς μηχανισμούς απέκκρισης των υγρών, παρότι συνιστούν άμυνα του οργανισμού για την απομάκρυνση των παθογόνων εισβολέων. Το γεγονός αυτό, καθιστά απαραίτητο την αναπλήρωσή τους για να αποφευχθεί η αφυδάτωση.
- Πίνετε μικρές ποσότητες υγρών συχνά & αποφύγετε τη λήψη τους μαζί με τα γεύματα.
- Χρησιμοποιήστε καλαμάκι για πιο αργή και ελεγχόμενη πρόσληψη των υγρών.
- Προτιμήστε διαυγή υγρά όπως νερό, αραιωμένους ζωμούς και χαμομήλι.
- Παρατηρήστε σημάδια αφυδάτωσης, όπως ξηροστομία, σκούρα ούρα ή ζάλη και αναζητήστε ιατρική βοήθεια εάν επιμείνουν.
- Μην διακόπτετε την ενυδάτωση ακόμη και έχουν σταματήσει τα επεισόδια διάρροιας καθώς ο οργανισμός χρειάζεται χρόνο για να αναπληρώσει πλήρως τα χαμένα υγρά.
→ Σπιτικό γιατροσόφι για την γαστρεντερίτιδα, το οποίο επιβεβαιώνει και η επιστήμη! Αυτό δεν είναι άλλο, από ένα σπιτικό διάλυμα ενυδάτωσης:
- ½ κ.γ. αλάτι
- 6 κ.γ. ζάχαρη
- 1 λίτρο ασφαλούς πόσιμου νερού ή ελαφρώς αλατισμένο ρυζόνερο
Αυτό το μείγμα, το οποίο προτείνεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, μπορεί να καταναλώνεται σε μικρές γουλιές μέσα στη μέρα συμβάλλοντας καθοριστικά στην αποτροπή της αφυδάτωσης κατά την οξεία φάση της γαστρεντερίτιδας— ιδίως μέσα στο πρώτο 24ωρο, όταν η πρόσληψη στερεάς τροφής είναι δύσκολη.
Fact: Η ζάχαρη είναι απαραίτητη για να υποστηρίξει την ενεργή απορρόφηση των ηλεκτρολυτών από το έντερο. Προσέξτε όμως την ποσότητα, γιατί η υπερβολική ζάχαρη μπορεί να επιδεινώσει τη διάρροια.
Tip: Για να το κάνετε το διάλυμα πιο ευχάριστο στη γεύση, μπορείτε να προσθέσετε λίγες σταγόνες φυσικού χυμού πορτοκαλιού, χωρίς να υπερβάλετε, ώστε να μην αλλοιωθεί η σύστασή του.
Γαστρεντερίτιδα & Διατροφή. Τι τρώμε ενώ έχουμε γαστρεντερίτιδα;
- Μικρά και συχνά γεύματα. Αποφύγετε μεγάλα, βαριά γεύματα που μπορεί να επιβαρύνουν το πεπτικό σύστημα. Μικρές ποσότητες τροφής, 5–6 φορές τη μέρα, είναι πιο εύπεπτες και καλύτερα ανεκτές.
- Ήπιες, ελαφριές τροφές. Ξεκινήστε με απλές αμυλούχες τροφές όπως ρύζι, βραστές πατάτες, φρυγανιά λευκή, κοτόπουλο βραστό χωρίς λιπαρά (στήθος χωρίς πέτσα, αποφεύγοντας το περιττό ελαιόλαδο στο μαγείρεμα), ώστε να μην ερεθίζεται περαιτέρω το έντερο.
- Αποφύγετε λιπαρά, τηγανητά και έντονα καρυκεύματα. Τα λιπαρά και τα πολύ πικάντικα φαγητά μπορούν να επιδεινώσουν τη διάρροια και τη ναυτία. Το ίδιο ισχύει για τα πλήρη γαλακτοκομικά, όπως πλήρες γάλα, κρέμα γάλακτος, κίτρινα τυριά με υψηλά λιπαρά και το βούτυρο. Γενικότερα τα γαλακτοκομικά δεν είναι εύκολα ανεκτά, ωστόσο καλό είναι τα άπαχα να αντικαταστήσουν τα πλήρη και πάντα σε μικρές ποσότητες.
- Προσοχή στη θερμοκρασία των τροφών. Ούτε πολύ ζεστά ούτε πολύ κρύα φαγητά, ιδανικά να καταναλώνονται σε θερμοκρασία δωματίου, για να μην ερεθίζουν το στομάχι.
- Αρκετά υγρά. Προτιμήστε χαμομήλι, νερό, διαυγείς ζωμούς, ώστε να διατηρείται η ενυδάτωση.
Γαστρεντερίτιδα & Διατροφή. Τι καταναλώνουμε μετά την έξαρση της νόσου;
Μετά από αρκετές ημέρες περιορισμένης πρόσληψης τροφής, το σώμα έχει ανάγκη να αναπληρώσει όχι μόνο τα υγρά, αλλά και την ενέργεια και τις πρωτεΐνες που χάθηκαν. Είναι σημαντικό να επιστρέψετε σε μια ισορροπημένη, θερμιδικά επαρκή διατροφή, ώστε να καλύψετε τις ανάγκες του οργανισμού για αποκατάσταση και να επαναφέρετε τη ζωτικότητα και την άμυνα του ανοσοποιητικού.
- Σταδιακή επαναφορά. Όταν περάσουν τα συμπτώματα, η επιστροφή στη φυσιολογική διατροφή πρέπει να γίνει σταδιακά. Αποφύγετε να καταναλώσετε αμέσως βαριά γεύματα ή junk food, γιατί το πεπτικό παραμένει ευαίσθητο για λίγες μέρες ακόμη.
- Άπαχα κρέατα. Στην φάση ανάρρωσης, είναι σημαντικό να παρέχεται με ήπιο και εύπεπτο τρόπο επαρκής πρωτεΐνη. Επιλέξτε άπαχα κρέατα, όπως στήθος κοτόπουλου χωρίς πέτσα ή άπαχο μοσχαρίσιο κιμά, βρασμένα ή μαγειρεμένα στον ατμό χωρίς πολλά λιπαρά και καρυκεύματα.
- Φρούτα και λαχανικά. Ξεκινήστε με πολτοποιημένα φρούτα και μαγειρεμένα λαχανικά, και σταδιακά επιστρέψτε στα ωμά. Βαθμιαία τα ωμά φρούτα, λαχανικά αλλά και τα όσπρια και τα προϊόντα ολικής άλεσης θα σας βοηθήσουν να ενισχύσετε τη πρόσληψη φυτικών ινών, βιταμινών και θρεπτικών συστατικών.
- Προβιοτικά. Για την αποκατάσταση της εντερικής μικροχλωρίδας, μπορούν να βοηθήσουν τρόφιμα με προβιοτικά, όπως το γιαούρτι με ζωντανές καλλιέργειες, εφόσον είναι καλά ανεκτά, καθώς μετά την ανάρρωση από γαστρεντερίτιδα, ορισμένοι άνθρωποι εμφανίζουν προσωρινή δυσανεξία στη λακτόζη (το σάκχαρο που υπάρχει στα γαλακτοκομικά), οπότε χρειάζεται προσοχή.
- Αποφύγετε τον καφέ και το αλκοόλ. Η καφεΐνη μπορεί να προκαλέσει γαστρική δυσφορία ενώ έχει ήπια διουρητική δράση, το οποίο μπορεί να εντείνει την αφυδάτωση. Παράλληλα, το αλκοόλ δύναται να προκαλέσει περαιτέρω αφυδάτωση και να διαταράξει την ισορροπία των ηλεκτρολυτών.
- Πίνετε αρκετό νερό. Η καλή ενυδάτωση συνεχίζεται και μετά την ανάρρωση, για να βοηθηθεί η λειτουργία του εντέρου.
Συμπέρασμα
Η γαστρεντερίτιδα είναι μια συχνή λοίμωξη του γαστρεντερικού συστήματος, που μπορεί να διαταράξει την καθημερινότητά μας. Κατά την ανάρρωση, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή ώστε να αποφευχθεί η αφυδάτωση, με επαρκή πρόσληψη υγρών και ήπια, καλά ανεκτή διατροφή, σταδιακά πλουσιότερη σε πρωτεΐνες και θρεπτικά συστατικά για να ξαναβρεί ο οργανισμός τη δύναμή του. Στοχευμένα μέτρα υγιεινής, όπως το σχολαστικό πλύσιμο των χεριών, η καθαριότητα των επιφανειών και η αποφυγή στενής επαφής με άλλους μέχρι την πλήρη ανάρρωση, παραμένουν απαραίτητα, για να περιοριστεί η μετάδοση και να προστατεύσουμε την υγεία μας.
Επιστημονικές αναφορές
Centers for Disease Control and Prevention (2016). Global burden of norovirus and prospects for vaccine development.
Centers for Disease Control and Prevention (CDC), 1994. Outbreaks of viral gastroenteritis--Alaska and Florida, 1993. MMWR Morbidity and Mortality Weekly Report, 43(10), pp. 193–196.
Centers for Disease Control and Prevention (CDC), 2013. Norovirus outbreaks from contaminated food: United States, 2009–2012. MMWR Morbidity and Mortality Weekly Report, [online] 62(50), pp.1029–1032.
Centers for Disease Control and Prevention (CDC), 2023. Norovirus: About norovirus.
World Health Organization (2006). Oral Rehydration Salts.
World Health Organization (2023). Cholera outbreaks.
Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας (2024). Ροταϊός.
Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, BSc (Hons)
info@hollandandbarrett.gr
*Επιμέλεια κειμένου: Μαρία Κιρμανίδου
